MAKALE

Patrondan zam istemenin incelikleri

Bütün bir yıl çalıştıktan sonra sıra maaşınıza zam istemeye geldi. Ancak patronunuz zam yapma konusunda sizinle aynı fikirde olmayabilir. Unutmayın; zam istenmez alınır! Yeter ki doğru bir strateji izleyin. İşte patronuna göre zam isteme taktikleri…

zam istemenin püf noktaları, zam isteme taktikleri, patrondan zam istemenin yolları

Malum zam dönemi yaklaşıyor, şimdi patrondan zam istemenin tam zamanı. Ama bu hiç de kolay bir iş değil, düşündükçe midenize kramplar girer, kendinizi gergin ve hasta hissedersiniz. Üstelik doğru şekilde zam istemezseniz şansınızı da kaçırabilirsiniz. Şimdi bu haber de nereden çıktı diyeceksiniz. Şöyle açıklayayım; bir süredir maaşıma zam istiyordum ama yayın yönetmenimiz Serdar Devrim’i ara ki bulasın.

Hürriyet’in üniversitelerde satılan yeni gazetesi Kampüs’ün genel yayın yönetmenliğine getirildiğinden beri kendisini görmek ne mümkün. İşi başından aşkın, oradan oraya koşturuyorken şimdi bir de benim zammımla mı uğraşacak diye düşünürken, en iyisi derdimi ona bir haber önerisiyle açıklayayım dedim. Cümlem aynen şu, “Hani diyorum, zam istemenin incelikleri diye bir haber yapsak? Çalışanlar zam isteyecekler ama, nasıl söyleyeceklerini bilemiyorlar. İnsanlara yol gösterecek bir haber yapalım…” Zeki adam hemen çaktı durumu. Bu yöntem çok hoşuna gitti, bir bilse her haberde ne mesajlar veriyorum kendisine, kronik yorgunluk, tatil vs…

Her neyse benim aldığım geri dönüş gayet pozitif oldu. Bu arada gördüğünüz üzere haber önerisini de tuttu. “Taktiği sevdim, diğer çalışanlarla da paylaş…” dedi.

Zam istemek için kullanacağınız yöntem patrondan patrona değişir. Eğer sizin için çok önemli olan bu süreci başarılı bir şekilde yönetebilirseniz amacınıza ulaşabilirsiniz. Yok beceremezseniz zam şansınızı yitirebilirsiniz, o nedenle bu tüyolara dikkat edin.

Ocak ayı yaklaşıyor, kriz nedeniyle (bahanesiyle) 2 yıldır doğru dürüst zam alamayan çalışanlar, bu yıldan daha bir umutlu. Ama siz işinizi şansa bırakmayın, hazır zam dönemi yaklaşıyorken, patronunuzu önce hazırlayın, sonra en uygun yöntemi bularak zam talebinizi çıtlatın, tabii iyi bir zammı hak ettiğinizi düşünüyorsanız. Patrondan zam istemek takdir edersiniz ki hiç de kolay bir iş değil. Bir kere istemesi zor, herşeyi istersiniz istemesine de zam istemek bir çoğumuzun zoruna gider, nasıl söyleyeceğimizi bir türlü bilemeyiz.

Zam istemeden önce strese gireriz, geriliriz, midemize kramplar girer.

Pek çok kişi maaş zammı istediklerinde bu talebin kendilerine karşı kullanılacağını, belki de onların işini kaybetmelerine neden olacağını düşünüyor. Özellikle ekonomik krizler nedeniyle yaşanan küçülmeler, iş güvenliğinin olmaması zam istemeyi iyice zorlaştırıyor. Bir çok kişi de nasıl olsa benim performansım çok yüksek, yöneticilerim zammı hak ettiğimi mutlaka görecektir, diye bekler dururlar. Sektörden sektöre farklılık gösterir heralde ama, eğer söz konusu olan sektör medyaysa, çok beklersiniz.

Kadınlar zam isteme konusunda erkeklere nazaran çok daha çekimser. The Guardian’da yayınlanan bir makalede şöyle deniyor: “2006 yılında yapılan bir araştırmaya göre kadınların yüzde 80’i erkeklere göre daha az ücret aldıklarını düşünüyorlar ve buna rağmen, bu kadınların 3’te 2’si daha fazla para istememiş, isteyenler de bunu şu ana kadar yaptıkları en stresli iş olarak tanımlıyorlar. Bunun bir nedeni de kadınların tartışmamaya eğilimli olmaları.”

Zam verilmez, alınır!

Patrondan zam istemenin incelikleri var. Bu süreci iyi yönetirseniz şansınız artar. Patrondan zam istemek için önce onu iyi tanımalı, sonra iyice hazırlanmalı, neden zam istediğinizi nedenleriyle birlikte açıklayabilecek durumda olmalısınız, patronun karşı tezlerini çürütmeyi bilmeli, çeşitli senaryolara hazırlıklı olmalı, onun karşısında kendinizi savunabilmelisiniz. Patronun karşısında giyiminize kuşamınıza dikkat etmeli, onunla konuşmak için uygun zamanı kollamalısınız. Patronu tehdit etmek, kendini bulunmaz hint kumaşı sanmak yanlış olur, ters tepebilir. Aynı şekilde “x şirketten teklif aldım” cümlesi işe de yarabilir, patronun size kapıyı göstermesine de neden olabilir.
Burada patronların da zam isteyen elemanlarını dikkatlice dinlemeleri, vakit ayırmaları, kendilerini karşısındakinin yerine koymaları gerekir. Zam isteyecek olanlara çeşitli kaynaklardan ve yöneticilerden derlediğimiz tüyolar:

Patronun karşısına tüm silahlarınızla çıkın

-Zam istemenin çeşitli yolları var; patrona yazmak, arkadaşlarınız arasında zammı konuşup patronun kullağına gitmesini beklemek, yüz yüze konuşmak, ima etmek, önceden randevu istemek, onu istifa etmekle tehdit etmek gibi. Uygulanacak yöntem kişiden kişiye değişir tabii, bu biraz da patronunuzla aranızdaki ilişkiye de bağlı. Ama uzmanların en sıklıkla önerdiği yöntem zam istemeden önce iyice hazırlanılması ve bu iş için randevu alınıp patronun karşısına hazırlıklı bir şekilde çıkılması.

-Zam istemeyi kafanıza koydunuz, önce bir araştırın, sizin sektörünüzde aynı işi yapanların maaşlarının ne olduğunu öğrenin, küçük çaplı bir araştırma yaparak piyasada bu işi yapanların hangi aralıkta maaş aldığını öğrenin.

-Söze pat diye “paraya ihtiyacım var” diyerek başlamak hiç de doğru olmaz, bu zammı neden hak ettiğinizi, şirkete kazandırdıklarınızı delilleriyle birlikte anlatmaya hazır olun.

– Misal şirkete kattığınız değer
– Kazandırdığınız para
– Müşteri memnuniyeti
– Geliştirdiğiniz ürün veya hizmetler
– Geliştirdiğiniz çözüm önerileri
– Gönüllü olarak çalıştığınız ekstra saatleri belirterek, zam istediğinizi gerekçelendirebilirsiniz.

Bu nedenle toplantıya girerken iyice hazırlanın. (Kaynak:jobsearchtech.about.com)

Başarılarınızdan bahsederken kısa ve öz olun, patronunuzu sıkmamaya gayret edin. “Ben bir numarayım”, “mükemmelim” tarzında ifadeler kullanmayın, itici görünmeyin.

Performansınızın yüzde 20’nin üzerine çıkmasını bekleyin

-Zamanlama çok önemli, işe girer girmez zam istemek olmaz pek tabii ki. Bu zammı hak ettiğinize kanaat getirdiğinizde zam isteyin. Bir araştırmaya göre uygun olan, zam istemek için işe girdikten sonra performasınızın yüzde 20’nin üzerine çıkmasını beklemek. (Kaynak: www.wikihow.com)
-Toplantı sırasında nazik ve sağlam durun, duygusal davranmayın. Ne de olsa bu bir iş, kişisel bir şey değil.
-Randevuyu perşembe gününe alın
-Zam konusunu konuşmak için patronunuzdan randevu alın. Ne hakkında konuşmak istediğinizi de ona çıtlatın. Hatta mümkünse perşembe günü randevu alın. Mantığı nedir bilmiyorum ama yapılan bir araştırmaya göre zamlar ve terfiler çoğunlukla perşembe günü yapılırmış.
-Toplantıya giderken giyiminize kuşamınıza özen gösterin. www.wikihow.com’da yer alan, (neye dayandığını bilmediğim) bir bilgiye göre ruj süren kadınların ruj sürmeyen kadınlara göre zam alma olasılığı daha yüksekmiş.
-Patronun karşısında dik durun, ezilip büzülmeyin. Özgüveninizin yüksek olduğunu hissettirin ona.
Ya hayır derse
-Eğer patronunuz zam isteğinize hayır derse, pes etmeyin, zammı hak etmek için ne yapmanız gerektiğini sorun, böylece kararlı olduğunuzu göstermiş olacaksınız.
-Eğer zam alamadıysanız, o zaman giderim tarzında patronu tehdit etmeden önce iki kez düşünün, bunun geri dönüşü olmaz. Ne kadar değerli olursanız olun, kendinizi bulunmaz hint kumaşı sanmayın. (NOT: Başka bir şirketten iş teklifi aldıysanız o başka.)
-Baktınız beklediğiniz zam yapılmıyor o halde yan haklar, performansa dayalı prim, ek ödeme veya mesainizi istemeyi deneyin. En azından, bir sonraki görüşmede zammı koparmak için patronu “borçlu” bırakmaya çalışın.

Daha fazla maaş, daha fazla iş-özel yaşam dengesi istiyoruz

113 ülkeden 5 bin çalışanın katıldığı PwC Yarının İnsan Yönetimi: 2020’de Nerede Olacaksınız? araştırması önümüzdeki 10 yıldaki iş hayatlarına ilişkin istek ve beklentilerini ortaya koyuyor. Araştırma sonuçlarına göre dünya genelinde çalışanların yüzde 44’ü önümüzdeki 10 yılda işlerinde daha fazla sorumluluk sahibi olma ve bununla orantılı daha fazla maaş beklentisi içerisinde. Katılımcıların yüzde 36’sı ise maaştan çok daha iyi bir iş-özel hayat dengesini asıl hedefleri olarak seçiyor. Türkiye’den 246 kişinin katıldığı araştırmada Türk profesyonellerin yarısı daha fazla sorumluluk ve maaş beklentisinde olduklarını söylerken yüzde 38’i iş-özel hayat dengesinin iyileşmesini istiyor ve yüzde 12’si ise kendi işini yapmayı hedefliyor.

PwC Türkiye İnsan Kaynakları Hizmetleri Direktörü Murat Demiroğlu, araştırmadan çıkan sonuçları şöyle değerlendirdi:

“Dünya genelinde yaşanan ekonomik durgunluğun ardından şirketler hayatta kalma çabasından çıkarak büyümeye yöneliyor. Bununla birlikte yeni istihdam konusunda daha temkinli davranan şirketler bu nedenle mevcut çalışanlarından daha fazlasını bekliyor. Çalışanların da bu baskıyı hissettiklerini, araştırmaya katılanların üçte birinden fazlasının iş-özel hayat dengesinin iyileşmesini beklemelerinden anlıyoruz. Bu oran Türkiye’de yüzde 38; demek ki biz biraz daha fazla çalışıyoruz. Bu süreçte çalışanlarını daha fazlası için zorlayan şirketler uzun vadede kendilerine zarar verebilirler. Bu baskıyla çalışanların morallerinin ve iş yerine bağlılıklarının azalması ekonominin yeniden sürdürülebilir büyüme sürecine girmesiyle ihtiyaç duyulan yeteneklerin farklı şirketleri tercih ederek ayrılmaları ile sonuçlanabilir.”

Türkiye sonuçları:

-Araştırmada Türkiye’den 246 katılımcı yer aldı.
-16-25 yaş arasındaki çalışanların yüzde 49’u daha fazla sorumluluk ve maaş beklentisindeyken bu oran 26-35 yaş aralığında yüzde 55’e çıkıyor. 36-45 yaş arasındaki çalışanlarda ise yüzde 32’ye iniyor. 46-60 yaş aralığındaki tüm çalışanların tek beklentisi ise iş-özel hayat dengesinin daha iyi olması.
-Maaş dışında çalışanların en çok önem verdiği yan hakların başında yüzde 25 ile performansa dayalı ikramiyeler geliyor. Bunu yüzde 24 ile esnek çalışma düzenlemeleri izliyor.
-Çalışmak istedikleri ideal şirket konusunda katılımcıların yüzde 37’si kendi değerleri ile eşleşen bir şirkette çalışmak istediklerini söyledi.
-Katılımcılar, geleceğin şirketleri için önemli olan 3 konuyu şöyle sıraladı: Teknolojiyi ve sosyal ağları kucaklayan (yüzde 46), şirketin markasına bağlı güçlü bir sosyal vicdana ve “yeşil” sorumluluk anlayışa sahip (yüzde 33) ve gelişmekte olan piyasaların önemini kavrayan (yüzde 21).

Bunları yapın

– Pek çok şirket ücret araştırmaları yaptırıyor. Patrona sizin yeni zammınızı belirlerken bu araştırmalara bakmasını söyleyin, tabii maaşınızın aynı pozisyondaki kişilere kıyasla daha az olduğunu düşünüyorsanız yapın bunu. Eğer araştırmalar düzgün bir şekilde yapılmışsa bu size puan kazandıracaktır.
-Eğer yapabiliyorsanız kalifikasyonlarınızı geliştirin, oturup beklemektense örneğin yeni bir sertifika edinmek veya yeni yenetenekler geliştirmek faydalı olabilir. Bu sayede eskisinden daha donanımlı olduğunuzu ispatlayın.
-Öncelikle maaşa zam istemeden önce elinizdeki tüm işleri, projeleri bitirdiğinize emin olun. Bir projenin ortasındayken zam istemenin çok nadir işe yaradığı görülmüştür. Hele elindeki işi bitir, deme fırsatı vermeyin.
-Şu andaki iş sorumluluklarınıza ve beklentilerinize bir bakın, tüm bunları tam olarak ve bir hatırlatma olmadan yaptığınıza emin olun. Bu adımları minimum beklentilerin ötesinde uygulayın. Pek çok yönetici, minimum beklentileri karşılayan kişilere zam veya terfi yapmaz. Yöneticiler zammı minimum standartlarda işler çıkaranlara değil, mükemmel işler çıkaranlara bir ödül olarak görürler. Patron, sizin yaptığınızı yapacak birini bulmakta zorlanacağını, bunun vakit ve enerji kaybına sebep olacağını düşünürse daha “anlayışlı” olacaktır!

Asla yapmayın

-Pozitif kalın. Zam isterken yönetim, iş arkadaşları, koşullar vs herhangi bir konuda mızmızlık etmek, çekiştirmek hiç hoş olmaz. Eğer endişeleriniz, şikayetleriniz varsa kibarca söyleyin ve çözüm önerilerinizi dile getirin.
-Tartışmayı sizin işiniz ve kattığınız değer üzerinde tutun. Personel konuları, finansal eksiklikleri veya diğer problemleri bir artış için nedenmiş gibi kullanmayın.
-Uzun süre şirkette olmanızı sanki zam için tek ve en öncelikli nedenmiş gibi sunmayın. Yöneticiler daha az zamanda daha çok performans bekler.
-Şu bir gerçek ki, yöneticiler, tartışma konusunda çok daha fazla deneyime sahipler. Patronunuz sizin karşınıza bir sürü bahaneyle çıkacaktır, “şirket politası böyle”, “buna bütçemiz yok”, “ekonomik durumu sen de biliyorsun”, “sen daha yenisin” vs. O nedenle zam isteyecek kişinin toplantıya hiç hazırlıksız girmesi yapılan en büyük hataların başında gelir.
-Kendinize daima patronun neden size zam yapması gerektiği sorusunu sorun. Bu onun için neden iyi veya kötü? Tartışma sırasında bir çalışana zam yapma konusunda patronunuzun ilgisini en çok neyin çekeceğini belirleyin. Daha çok müşteri mi, daha yüksek performans mı veya daha fazla verimlilik mi, hangisi onun ilgisini daha çok çekecektir. Hangisi onun için bir zammı hakettirir.
-Patronunuza yanlış zamanda gitmeyin, misal bir yönetim kurulu toplantısının hemen ardından veya şirketiniz zarar açıkladıktan hemen sonra zam istemeniz çok da iyi sonuçlar getirmeyebilir. (Hatta mümkünse sekreterinden tüyo alın, karısıyla kavga ettiği güne denk gelmeyin! 🙂
-Patronun karşısında ezik durmayın, yaptığınız işlerin, başarılarınızın farkında olduğunuzu ona hisettirin. Özgüveninizin ve kararlılığınızın ne kadar da yüksek olduğunu gösterin ama abartmayın.
-İstediğinizi alamazsanız nereye kadar geri adım atacağınıza önceden karar verin. Her istediğinize ‘hayır’ cevabı alır, ‘e ne yapalım, şansımızı denedik’ derseniz, bir daha sefere zam alma şansınızı da azaltırsınız.
-Zam alamadıysanız eğer patronu tehdit etmeyin, x şirketten teklif aldım, burada daha çok maaş veriyorlar gibi bir tavır, patronun size kapıyı göstermesine neden olabilir.
Özetle: Zam istemek zor iştir. Maddi ve psikolojik hazırlık ister. Karşınızdakini iyi tanıyın. Elinizdeki kozları iyi bilin. Doğru zamanı seçin. Olabilecek bir şey isteyin. Duygusal değil, akılcı davranın. KOLAY GELSİN!

Yazar: Burcu Özçelik

Kaynak: www.burcuozcelik.wordpress.com

Sonraki İçerik

Hep ‘daha’sını istemek acı veriyor

Önceki İçerik

Fazla mesai kalbe zarar

kigem

Kigem.com Kişisel Gelişim Merkezi’nin kısaltmasıdır. Türkçedeki ilk kişisel gelişim ve sosyal başarı portalıdır. Yazar Mümin Sekman tarafından yayın hayatına sunulmuştur. 2000 yılında yayına başlayan site, 19 yıldır kesintisiz bir şekilde geliştirici yayınlarına devam etmektedir. Sitenin yıllık ziyaretçi sayısı 5.000.000 kişiyi aşmaktadır. İçeriği uzman bir ekip tarafından özenle hazırlanmaktadır.

MAKALE

Müzik: İnsanı geçmişe götürebilen bir güç

Bazen bir şarkı duyduğumuzda geçmiş zamanlar bir anda gözümüzde canlanır. Peki, bu neden olur? Tam olarak nasıl gerçekleşir? Bu durumun bilimsel bir açıklaması var mıdır? İşte yanıtı…

Müzik neden anıları canlandırır?

Herkesin başına gelmiştir: Eski bir şarkı işitirsiniz; sizi yıllar öncesine götürür. O şarkıyı dinlediğiniz anı yeniden yaşarsınız sanki. Müzikle hafıza arasındaki ilişki böylesine güçlüdür işte. Ve yeni araştırmalar bu anıların terapi amacıyla nasıl kullanılabileceğine dair yöntemler geliştirmeye çalışıyor.

Müziğin anımsatıcı etkisi binlerce yıldır biliniyor. İnsanın kendi hayat hikâyesine dair hafızası ve söylence geleneği alanında uzman olan David C Rubin, Homeros’un İlyada ve Odysseia destanları gibi eserlerin şiir diline ait araçlar yardımıyla sözel olarak kuşaktan kuşağa geçtiğini anlatıyor. Yazılı hale gelmeden önce bu destanlar anlatılıyor ya da şarkı olarak söyleniyordu. Anlatı geleneği de hafızaya bağlıydı.

Beyinde hipokampus ve ön korteks adı verilen iki büyük alan hafızayla ilgilidir ve her an bilgi depolar. Depolanan bilgileri hatırlamak her zaman kolay değildir. Ritim, kafiye ve ses yinelemeleri yoluyla müzik bu bilgileri hatırlamada önemli ipuçları sağlar.

Nörologlar hafızayla ilgili mekanizmayı incelediğinde şarkı sözlerinin hatırlamayı kolaylaştırıcı özelliğini gördü. Müzik eşliğinde öğrenilen metinler, konuşma şeklinde değil de şarkı söylenerek öğrenildiğinde daha akılda kalıcı oluyor.

Hafıza türleri

Müzik ile hafıza arasındaki bağlantıyı biliyoruz da, belli bir şarkıyı dinlediğimizde neden şarkı sözlerini söylemek gelmez de aklımıza, kuvvetli duygulara kapılırız? Örneğin ben Rhythm Is a Dancer adlı parçayı dinlediğimde, tek başıma yaptığım ilk seyahat gelir aklıma hep. Şarkının sözlerini de bilirim ama onları söylemek gelmez aklıma.

Farklı hafıza türleri var: Aleni ve dolaylı hafıza bunlar arasındadır. Aleni hafıza geçmişin bilinçli olarak hatırlanmasıdır. ‘O sırada neredeydim? Kiminle seyahat ediyordum?’ gibi sorular eşliğinde hatırlanır. Dolaylı hafıza ise daha kasıtsızdır.

Alzheimer gibi hastalıklarda aleni hafıza sistemi hasara uğrar. Dolaylı hafıza ise daha sağlamdır. Uzmanlar bizleri bilinç dışından etkileyen şeylerin güçlü etkileri olduğuna inanıyor. Yani dolaylı hafıza daha duygusal ve daha dayanıklıdır denebilir.

Müzik tarafından uyarılan anılar hayatımızın özel noktalarına ilişkindir. Klasik hit şarkılar bizi genellikle gençlik yıllarımıza götürür. Psikologlar bunu ‘anımsama bombesi’ olarak adlandırır. Bunun nedeni gençlik yıllarımızın çoğu şeyi ilk kez denediğimiz, bağımsızlığı ilk tattığımız dönem olmasında yatabilir. Her şey yeni ve anlamlıdır. İleriki yıllarda hayat durağanlaşır. Müzik duyguları uyandırır, ama sizde uyandırdığı duygu onun melodisi değildir; sizin için acıklı bir şarkı mutlu bir anıyı, ya da sevinçli bir melodi üzüntüyü çağrıştırabilir.

Pop şarkılar da ortaya çıktıkları dönemi yansıttığı için ne zaman dinlesek o döneme götürür bizi.

Müziğin sosyal yanı

‘Proust Etkisi: Kayıp Anılara Açılan Kapılar Olarak Duyumlar’ adlı kitabın yazarı Cretien van Campen, Fransız yazar Marcel Proust’un bir dilim keki ısırdığında aldığı tadın ve kokunun kendisini nasıl çocukluğuna götürdüğünü anlatan ifadesinin kaynağını araştırıyor. Beyin üzerine araştırmalar yapan Campen, kokunun şahsi bir anı olduğunu, müziğinse daha sosyal bir yanı olduğunu vurguluyor. Müzikle ilgili anılar genellikle arkadaşları içerir, onlarla dinlenir, onlarla paylaşılır.

Travma sonucu beyin yaralanması geçiren kişilerde genellikle hafıza sorunları ortaya çıkar. Bu insanların yaşamlarındaki özel anılar müzik yardımıyla canlandırılabilir. Demans hastaları müzik dinleyerek gençlik dönemlerine dair anılarını hatırlayabilir.

Campen ayrıca müziğin depresyon tedavisinde kullanımına dikkat çekiyor. Müziğin bazı yaraların iyileşmesine yardımcı olacağına inanıyor.

Yazar: Tiffany Jenkins

Kaynak: www.bbc.com

Okumaya devam et

MAKALE

Güldürmek dünyanın en ciddi işlerinden biridir

mizah, Manşet, gülmek, güldürmek, çatışma

Mizah hakkında ne düşüyorsunuz? Sizce bir soruna çatışmalarla mı yoksa mizahla mı yaklaşmak çözümü kolaylaştırır? İşte Temel Aksoy’un tüm bu sorulara yanıt olabilecek nitelikteki ‘’Mizah Her Kapıyı Açar’’ başlıklı yazısı…

Mizah Her Kapıyı Açar

Nasıl ki güzellik karşı koyulamaz bir çekim yaratıyorsa mizah da en az güzellik kadar etki yapar. Sadece karşı cinslerin ilişkilerinde değil, bütün ilişkilerde mizahın her kapıyı açan bir işlevi vardır.

Ne kadar ciddi ne kadar öfkeli olursanız olun, zekice yapılmış iyi bir espri sizin içinizdeki güzel insanı ortaya çıkaran bir etki yapar. Egonuzun duvarları aniden yıkılır. Sizi güldüren kişi, ruhunuza ulaşır. Onunla bağ kurmaya hazır hale gelirsiniz.

Hepimiz ergenlik yıllarımızdan başlayarak kendi kimliğimizi oluştururken adına ego dediğimiz kaleler inşa edip içine varlığımızı gizliyoruz. Aradan yıllar geçtikçe varlığımıza kendimiz bile ulaşamaz oluyoruz. Çoğumuz tatsız, tuzsuz insanlar haline dönüşüyoruz. Hayat mücadelesi bizi bizden uzaklaştırıyor.

Nasıl masallar ve öyküler bizi çocukluğumuzun saflığına geri döndürüyorsa mizah da bizim içimizdeki çocuğu ortaya çıkarıyor. Ağız dolusu kahkaha atan, kendinden geçen (egosundan kurtulan) insanlara bakın, onların içindeki çocuğun ortaya çıktığını görürsünüz.

Güldürmek dünyanın en ciddi işlerinden biridir, keskin bir zekâ gerektirir. Mizah yeteneği olan esprili insanlar, toplumsal değişime öncülük yapabilecek insanlardır. Bir siyasetçinin yıllar boyunca anlatamayacağı bir fikri, iyi bir mizahçı saniyeler içinde anlatma gücüne sahiptir.

Bir toplumun yeni fikirleri sahiplenmesinin en kısa yolu; yeni fikri, senaryo yazarlarının ya da mizahçıların anlatmasıdır. Bir ülkede dönüşümü siyasetçiler başlatır, ama yeni fikirleri topluma benimsetenler sanatçılardır.

Mizah yapanın ayrıcalığı vardır, ona krallar bile karşı gelemez. Krallara kimsenin söylemeye cesaret edemediği sözleri söyleyenler hep soytarılar olmuştur. Bu özelliklerinden dolayı soytarılar, en çok saygı duyulan kişilikler arasındadır.

Mizah, halkın iktidara başkaldırdığı durumlarda yeşermiştir. İnsanlar deviremedikleri iktidarla “alay eden” mizah hikâyeleri yaratmışlardır. Ortaçağda kiliseyle ve krallarla alay eden öykü anlatıcıları ve soytarılar, düzeni en sivri dille eleştiren insanlar olmuşlardır.

Eski Yunanda güldürünün babası Aristofanes’tir. “Hayat tiyatro gibidir, en kötü insanlar en iyi yerde otururlar.” sözünün sahibi Aristofanes’tir. Bizde ise Nasrettin Hoca ve Bektaşi fıkraları, Marco Paşa hikayeleri, Karagöz Hacivat anlatıları sadece güldürmekle kalmaz, en ciddi söylevlerin iletemeyeceği mesajları bir çırpıda iletir.

Freud, “Yaptığımız espriler sayesinde son derece önemli mesajlar kabul görür, ciddi bir ifadeyle söylenen sözler kabul edilmez.” der.

Mizah, sivri dilli bile olsa kin ve düşmanlık duyguları yaratmaz.

Sadece filozoflar değil psikologlar, sosyologlar, pazarlamacılar, doktorlar, eğitim bilimciler için de mizah başlı başına bir araştırma konusu ve çalışma alanı. Her geçen gün mizah üzerinde yapılan çalışmalar, bilimsel kanıtlar çoğalıyor. Gülmenin insan bedenine ve ruhuna ne kadar iyi geldiği çok iyi biliniyor. (Ben bundan birkaç yıl önce mizahla ilgili onlarca kitap okudum. Mizahın -insanın bir ömür harcayacağı kadar- uçsuz bucaksız bir konu olduğunu anladım.)

Gülmenin birleştirici bir etkisi vardır. Tanımadığımız birisiyle ilk karşılaşmamızda ona gülümseriz; çünkü gülümseme, bizim karşımızdakini kabul etmemizin göstergesidir.

Yönetim denince ilk olarak akla “otorite ve kurallar” geliyor. Her ne kadar son yıllarda duygusal zeka ve empati gibi kavramlar yönetim pratiğinin parçası olsa da yönetim, mizah ya da gülmeyle ilişkilendirilmez. Aksine gülme ile yönetim kavramının yan yana gelmesi yadırganır ve yöneticinin mizah yapması onun otoritesini zedeleyecekmiş zannedilir. Hâlbuki mizah, hayatımızın her alanında ve her anında vardır.

İş hayatımıza mizahı ne kadar çok sokabilirsek o kadar yaratıcı oluruz. Ciddiyetle, sertlikle, zıtlaşmalarla, çatışmalarla, gerginliklerle çözemeyeceğimiz sorunlara mizahla yaklaşmak, çözümü kolaylaştırır. Mizah yaşadığımız zorlukları hafifletir, yük olmaktan çıkarır.

Espri, savunma mekanizmalarını ortadan kaldırarak kabul etmeyi ve kabul edilmeyi kolaylaştırır. Daha da ötesi birlikte gülebilen, aynı espri anlayışını paylaşan insanlar arasında çok hızlı bir doğal bağ oluşur. Aynı esprilere gülen insanlar aynı takımın parçası olurlar.

Mizah sadece hayatı neşelendirmekle kalmaz, öğrenmeyi de kolaylaştırır. Gerginlikleri yumuşatır, insanları yakınlaştırır, en ciddi ortamlara insani bir boyut katar. Mizah en ağır durumları hafiflettiği için ruhumuzu dengeye getirir.

Bir insanın kendisiyle “alay edebilmesi”, bir olgunluk ve özgüven işaretidir; kendisiyle barışık olduğunun göstergesidir.

En zor konuları bile mizahla sevimli hale getirerek öğreten hocaların yaptıkları gibi hayatta pek çok işi mizahla birleştirmek mümkündür. İş hayatında da, eğlenerek yapıldığında en zor işler kolaylaşır.

Esprili reklamlardaki mesajların daha etkili olduğunu hepimiz biliyoruz. Daha önce de birçok kez değindiğim gibi, iletişimin dili duygusaldır; en iyi duygusal bağ kurma yollarından biri ise mizahtır.

İnsanların nelere güldükleri kültürel olarak değişse de genel anlamıyla mizahın evrensel bir ortak paydası vardır. İnsanları güldürmenin her külütür için geçerli olan bir yapısı ve mimarisi vardır. Bu anlamda mizah, kendi içinde şaşmaz bir matematiğe sahiptir.

Mizahın özü, mevcut duruma hiç beklenmedik bir anda, hiç akla gelmeyecek farklı bir bakış açısı getirmektir. Hazırlıklı olmadığımız bu ani bakış açısı değişikliği, sinir sistemimiz üzerinde boşaltıcı bir etki yaratır ve gülmeye başlarız.

Gülmeye başladığımızda egomuzun etrafına ördüğümüz duvarlar yıkılır, içimizdeki çocuk ortaya çıkar.

Gülmeye başladığımızda bağ kurmaya hazır hale geliriz; karşımızdaki de bizim içimizdeki insana ulaşma imkânı bulur.

Not:

Temel, uzun yıllar yönetici olarak çalıştıktan sonra danışman olmaya karar vermiştir. Bir tavuk çiftliği sahibi Temel’i çağırır ve der ki “Bir derdim var, tavuklar hastalanıyor. Son günlerde epeyce bir kayıp verdik. Sizce ne yapmamız gerekir?” Temel, “Kolayı var, size vereceğim şu ilacı kullanın, faydasını göreceksiniz.” der. Çiftlik sahibi Temel’in dediğini yapar.

Ertesi hafta Temel tekrar çiftliğe geldiğinde durumu sorar. Adam der ki “Hiç düzelme olmadı. Aksine kayıplar arttı. Tavukların yarısını kaybettik. Zararımız büyük.” Temel, kendine çok güvenli bir ses tonuyla, “Öyleyse geçen hafta verdiğim ilacı bırakın, size vereceğim bu yeni ilacı kullanın. Bu kesinlikle işe yarayacaktır.” der.

Bir sonraki hafta tekrar buluştuklarında durum daha da kötüleşmiştir. Çiftlik sahibi umutsuzluk içindedir. Temel müşterisini sakinleştirir, panik yapmamasını söyler ve yepyeni bir ilaç verir ve aynı zamanda tavukların yemini değiştirir. Bu yeni yöntemle kesin sonuca ulaşacaklarını söyler; çünkü Temel böyle durumlarla daha önce çok karşılaşmıştır ve hepsinde de çok başarılı olmuştur. Çaresiz çiftlik sahibi Temel’in önerdiği yöntemlerin hepsini uygulayacağını söyler.

Temel tekrar çiftliğe gittiğinde büyük bir heyecanla durumda ne kadar iyileşme olduğunu sorar.

Adam der ki “Bütün tavukları kaybettik. Mahvolduk.”

Ve perişan bir şekilde Temel’e “Şimdi ne yapacağız?” diye sorar.

Temel kafasını kaşır ve der ki,

“Bende daha çok strateji vardı; ama sende tavuk kalmadı.”

Yazar: Temel Aksoy

Kaynak: www.temelaksoy.com

Okumaya devam et

MAKALE

Küçük istavritin öyküsü

umut etmek, umudunu kaybetme, küçük istavrit

Küçük istavrit yiyecek bir şey sanıp
Hızla atıldı çapariye
Önce müthiş bir acı duydu dudağında
Gümbür gümbür oldu yüreği
Sonra hızla çekildi yukarıya

Aslında hep merak etmişti
Denizlerin üstünü
Neye benzerdi acep gökyüzü
Bir yanda büyük bir merak
Bir yanda ölüm korkusu

“Dudağı yarıklar” denir, şanslıdır onlar
Hani görüp de gökyüzünü, insanı
Oltadan son anda kurtulanlar
Ne çare balıkçının parmakları hoyratça kavradı onu
Küçük istavrit anladı yolun sonu

Koca denizlere sığmazdı yüreği
Oysa şimdi yüzerken
Küçücük yeşil leğende
Cansız uzanıvermiş dostlarına
Değiyordu minik yüzgeci

İnsanlar gelip geçtiler önünden
Bir kedi yalanarak baktı gökyüzünün içine
Yavaşça karardı dünya
Başı da dönüyordu
Son bir kez düşündü derin maviyi
Beyaz mercanı bir de yeşil yosunu

İşte tam o anda eğilip aldım onu
Yürüdüm deniz kenarına
Bir öpücük kondurdum başına
İki damla gözyaşından ibaret
Sade bir törenle saldım denizin sularına

Bir an öylece baka-kaldı
Sonra sevinçle dibe daldı
Gitti, tüm kederimi söküp atarak
Teşekkürü de ihmal etmemişti
Birkaç değerli pulunu elime avuçlarıma bırakarak

Balıkçı ve kedi şaşkın baktılar yüzüme
Sorar gibiydiler neden yaptın bunu niye
“Bir gün dedim bulursam kendimi
Yeşil leğendeki küçük istavrit kadar çaresiz
Son ana kadar hep bir umudum olsun diye”

Sevgili Feraye ve okuyucum Ali Çetintür yollamış bu dizeleri..
Ne kadar güzel… Ne kadar anlamlı… Ne kadar dokunaklı…
Ama mesaj nasıl harika…
“Son ana kadar umudunu yitirmeyeceksin!..”
Bitince bitmez.. Umudunu yitirince biter!..