Akın Öngör: Beni nereden buldunuz?
Esra Yalazan: Aramaya gerek yok ki, siz hala iş dünyası için bir efsanesiniz.
Akın Öngör: Estağfurullah
Esra Yalazan: Çalışmadığınız halde hala hakkında iyi konuşulan ender yöneticilerden birisiniz sanırım.
Akın Öngör: Türkiye’de hafıza görmek üzerine olduğu için her şey çok kısa zamanda unutulur. Aktif iş hayatını bırakmadan çok yüksek bir ritimden, güçten, daha sakin bir hayata dönme kararı alırken psikolojik olarak hazırlanmak gerekiyor. Ben başarılı işler yaptığımı biliyorum, ama “etkisi üç ay sürer Akın Öngör” dedim, “daha sonra seni kimse hatırlamaz”, bu hakikate kendimi hazırladım. Dolayısıyla beni hatırladığınız için şaşırıyorum.
Kimse unutmadı ki, zaten arada röportajlarınızı da görüyorum. Siz aslında üretmeden durmayan bir karaktersiniz. Üzerinde çalıştığınız bir kitabınız var. Neden iş tecrübelerinizi yazmak istediniz?
Aslında iki kitapla uğraşıyorum, bir tanesi benim denizcilik serüvenlerimle alakalı, bu kolay. Zor olanı şu; ilginç durumlara tanık oldum. Başımdan geçenler hem yöneticilik adına hem de eğitim açısından önemli. Ben hayata sıfırdan başladım. 60’lı yıllarda yönetim eğitimi aldım. Sonradan da hiçbir torpil olmadan çok üst düzey görevlerde bulundum. Başımdan geçenlerin yeni kuşaklara aktarılması gerektiğine inanıyorum. Özellikle liderlik ve değişim yönetimi kapsamında, hatta duygusal zekanın önemine değinen gerçek bir yaşam hikayesinin bilinmesini istedim.
“Edebi bir iddiam yok” demişsiniz. Edebiyatla aranız nasıl?
Okumayı severim, ama edebiyatçı değilim, olmak gibi bir iddiam da yok. Ama iş hayatım boyunca konuştuğum zaman Türkçemin anlaşılır olmasına çaba gösterdim. Bunun büyük kitlelere yaptığınız konuşmalarda da faydası olduğunu gördüm.
Nasıl bir konuşmacıydınız?
Ben çok fazla sunum yaptım, çok derken bine yakın sunumdan bahsediyorum. Yurt dışındaki finans çevreleriyle seyahatlerde günde beş defa aynı sunumu değişik gruplara aynı heyecanla yapabiliyordum. Bu konuda disiplinliyimdir, sistematiğini bilirim ama siyasette olsaydım etkili olur muydum bilmiyorum.
Aileniz sizi nasıl yetiştirdi?
1930’larda üniversite bitiren bir anne ve babanın çocuğuyum. Babam doktordu, annem öğretmendi, yani Cumhuriyet’in kuruluşundan sonraki gençlik. O zaman memurluk önemli bir görevdi ve onlar memur olarak çalıştılar. Zaman içersinde alım güçleri düştü ama bizi büyük fedakarlıklarla iyi okullarda okuttular. Ben hayatta babamın iki kez ağladığını gördüm. Atatürk’ün naaşı Etnografya müzesinden Anıt Kabir’e götürülürken, bir de ben liseden diploma alırken. O noktada “Benim görevim burada bitti, artık kendi ayağının üzerinde durabilirsin” mesajını vermişti.
Siz Ankara TED ve ODTÜ mezunusunuz. O dönemde “iki işi yapmam, akademik kariyer ve bankacılık” diyorsunuz. Daha sonra Türkiye’nin bankacılık tarihinde hatırlanacak bir yönetici oldunuz.
60’lı yıllarda bankacılar, çok önemli adamlar olduklarını düşünüyorlardı. Para yönettiklerini düşündükleri için hepsinde karşılarındaki insanlara yukarıdan bakma eğilimi vardı. Şımarık, antipatik bir kesimdi. “Ben katiyen bunlara yanaşmayacağım” dedim ve üniversiteden mezun olunca pazarlamaya yönelik özel sektörde çalıştım. Sonra 81’de büyük değişiklikler oldu, Türkiye ekonomisinin kendi içine dönük bakışından sıyrılıp dünya ekonomisiyle bütünleşme eğilimine yakınlaştı. Bu bankacılıkta da önemli değişikliklere yol açtı. “Bankacılık enteresan renkli bir dünya olmaya başlıyor” diye düşündüm. 84’te hemen Genel Müdür yardımcısı oldum, çünkü bankacılık sektöründe benim gibi adamlar yoktu.
Bir iş görüşmenizde kötü bir ücret teklif etmişler, size dokunmuş. Şunu merak ediyorum, otuz yıllık parlak bir kariyerden sonra para sizin için ne ifade ediyor?
Para, yaşamın seviyesini belli bir kaliteye getirmek için gerekli. Esiri olmamak, peşinden sürüklenmemek gerekiyor. Getirisi sizi etkilediği sürece ilginç ama sonra giderek etkisi azalan ve sıfıra kadar giden bir çekiciliği var. Bazı insanlar para kazanmayı hırs haline getirirler, halbuki para bir araç, amaç değil. Ben para kazanmayı amaç edinen bir yaklaşımı ben hiç benimsemedim. İyi kazandım, hakkımı almak üzere çok ciddi müzakereler ettim, ama en çok kazandığım dönemde bıraktım.
55 yaşında işi bırakırken öncelikli kriteriniz neydi?
İki durum insanı sarhoşluğa ve esarete götürebilir. Bir tanesi güç, diğeri de para. Güç ve para sahibi olunca en cazip erkek oluyorsunuz, kadınlar da bunu istiyor. Toplum da bunu istiyor. Hakikaten güçlü ve önemli bir kuruluşta güzel noktalara geldik. Çok güzel paralar kazandım, Türkiye’de vergi sıralamasında 30. oldum, buna ben de şaşırdım. Düşünün ki ben ücretle çalışan birisiydim.
Hayat kalitemi belirli bir yerde tutabilecek kadar para kazandıktan sonra sevdiklerime zaman ayırmak istedim. Zamanımı satın aldım, bundan daha büyük bir lüks olabilir mi? Devam etseydim daha çok para kazanacaktım, daha az zamanım olacaktı. O vakit ben o parayı ne yapacaktım, İstanbul’da Bodrum’da bir evim var, yelken yapabiliyorum, dünyayı dolaşabiliyorum. Bir tane bağım var şarapçılık yapıyorum hatta karımın adına bir okul yapabiliyorum, daha ne yapacaktım parayla, uçak mı alacaktım?
Ölüm sizi ürkütüyor mu ?
Hayır, ürkütmediği gibi her saniyeyi dolu yaşıyorum, ben şu anın gerçek olduğuna inanırım. Spor yaparken uzun yaşamayı amaçlamıyorum, yarın ölebilirim umurumda değil. Şu anda sizinle konuşurken iyi hissetmek benim için daha önemli.
“EVDE HİÇ ÇALIŞMA ODAM OLMADI”
Siz yöneticilik yaparken banka şubelerini azaltmak başta olmak üzere farklı radikal kararlar aldınız, hep böyle miydiniz?
Ben bir yerimde önemli bir arıza varsa ameliyat olup onu çıkartmaktan yanayım.
Ayhan Bey (Şahenk), bana “Seni Genel Müdür yapmayı düşünüyorum, ne yapacağını bana yaz ver” dediğinde bankanın atıl olduğunu fark ettim. Onun nasıl daha çevik hale geleceğini anlattım, önce küçüldük, sonra büyüdük. Bu cesaret istiyordu gerçekten.
Hep böyle cesur mu davranırsınız?
Güzel bir soru, ben cesur olmak durumundaydım çünkü eğer başarılı bir yönetici olacaksanız bazen duygularınızı kenara almalısınız. Dünyayla entegre olmak için insan kalitesine ihtiyacınız varsa ekonomi büyürken insanları işten çıkarmak durumunda kalıyorsunuz ve üzülüyorsunuz. Ama bunu yapmazsanız başkalarının emanetine ihanet ediyorsunuz. Ben çok tehdit aldım ama hiç korkmadım, dikenli bir yoldan geçtim. Eve yansıtmamaya çalıştım, içime attım ama ödün vermedim, verdiğiniz an zaten kuyruğu kaptırdınız demektir. Sonra sadece kuyrukla da kalmaz o iş.
Siz çalışırken işi eve taşır mıydınız?
Karımla bir anlaşmaya vardık, yarım saat hiçbir şey konuşmuyorduk. Ben düğmeyi kapatmayı çok iyi öğrendim, eve hiç iş taşımadım, emekli olana kadar evde hiç çalışma odam olmadı. Özel yaşamın kıymetli olduğuna inanırım.
Bu kadar rahat mısınız gerçekten, başarısız olmaktan, terk edilmekten korkmaz mısınız hiç, sizi ne üzer hayatta?
Bilmem, sağlık sorunları sanırım.
Pişmanlıklarınız…
Hayatımla ilgili yok, ama çalışırken mutlaka yanlış kararlar almışımdır. Armonik bir kaos yönettim ben, birbirleriyle sürtüşen pek çok karar almak durumunda kaldım. Öldürücü ve tekrarlayan hatalar yapmadım. Ben mutlu bir insanım.
Bu kadar kusursuz bir hayat uzaktan çok gerçek görünmüyor.
Ben ikizler burcuyum, istikrarlı olmama şaşarlar. Zaman zaman iki değişik bakışım olduğuna inanıyorum. Beni bankacı olarak tanıyan insanlar, beyefendi bıçak gibi bir adam görüyorlar, iş hayatında öyleyimdir, ama serseri bir tarafım da vardır. O tarafım çok fazla görünmüyor galiba.
“SÜPRİZ OLDU”
Harvard Business School’da neden sizin hikayeniz bir başarı hikayesi olarak okutuluyor?
Aslında konu ben değilim, Garanti Bankası. O dönemde o bankanın lideri ve CEO’su olduğum için benden bahsettiler. Ama buna ek olarak, bu arada bana da büyük bir sürpriz oldu, geçen sene “Akın Öngör’s Journey” diye bir proje daha yaptılar, o zaman şunu anladım; genel müdürlüğü bıraktıktan sonra yaşamım ve yaptıklarımı MBA öğrencilerine anlatmak istiyorlar. Yani hobim olan bağcılık, açtığımız kız meslek lisesi ve Bodrum’da kurmak istediğim liderlik okulu. Aslında “topluma faydalı olmak için mutlaka çok zengin olmanız gerekmiyor” mesajını veriyorlar.
Peki bu liderlik okulu açılacak mı, son durum nedir?
Liderlerin dünyayı değiştirebileceğine inanıyorum. Herkesin kendi işinin lideri olabileceğini, isterse, kendini eğitirse başarılı olabileceğine inanıyorum. Lider değişimlere önderlik eder, liderlerin iş hayatlarında, askerlikte bürokraside, pek çok şeyi değiştirebileceğine inandığım için o okulu istedim. İlk dört yıl Harvard’daki hocaları ikna etmekle uğraştım. Onları dünya ekonomik forumlarında izledim, profesörlerin olduğu toplantılara katılıp ikna ettim. Sonra Cumhurbaşkanı’na çıktım, Başbakan’a ve Genel Kurmay’a gittim, “Ne demek tabii ki destekleriz” dediler. Ben onlara devletten hiçbir kuruş alamayacağımı söyledim, tamamen özel sektörün desteğiyle gerçekleşecek bir proje olacaktı. Daha sonra benim Bodrum’da bağışlayacağım araziye ilave olarak 65 tane iş adamı tespit edip yüzer bin dolar istedim. Bu hem çok büyük bir paradır hem de değildir. 45 tanesi “tamam” dedi. Sonra sadece dokuz tanesi katıldı. Bu isimler gazetelerde çok güzel resimler çektiren değerli iş adamlarıdır. Sonunda o dokuz kişiye teşekkür ederek paralarını iade ettim.
Netice itibarıyla vazgeçtiniz anladığım kadarıyla.
Bu sözcüğü hiç sevmem. Ben mücadeleden asla vazgeçmem.
“AŞKIMIZ BÜYÜK”
İstikrarlı ve başarılı bir iş hayatınız ve otuz yıllık istikrarlı bir evlilik hayatınız oldu. Hangisinin formülünü anlatmak daha zor?
İş hayatını anlatabilirim ama bu sorduğunuz sorunun cevabı daha zor. Evlilikte iki faktör var, bilinç ve şans. Ben çok genç yaşta eşimle tanıştım, bir öngörü kabiliyetimin olduğuna inanıyorum. Onu ilk gördüğümde 16 yaşındaydım. Çok küçüktü, büyüsün diye bekledim. O 19 yaşına geldiğinde rekabet kızışmaya başladı, araya girdim ve onu kazandım. 75’de evlendik. Her gün hepimiz değişiyoruz, değişim esnasında yollar ayrılıyor, çarpışıyor, başka yönlere gidiyor. Bizim şansımız, biz geçen zaman içinde birbirimizi hep cazip bulduk. Bizim aramızdaki aşk büyüktür, görmekten, dokunmaktan, sevişmekten, seyahat etmekten sürekli konuşmaktan hoşlanırız. Böyle olmadığı zaman sistem bir yerde çöker zaten.
Hesaplarımız ayrı değildir, ama o hiçbir gün benim varlığım dolayısıyla benimle birlikte olmadı. Bence yaptığım en akıllı iş buydu. “Ben gidiyorum” dediği anda benimle eşit koşullara sahip. Herkes özgür iradesiyle bu işi yürütüyor. Eşim her gün bir tercih kullanıyor ve beni tercih ediyor, ben de onu tabii. Bugün eve döndüğünde artık beni tercih etmiyor olabilir. Hayat böyle bir şey zaten, onun için “sadece şimdi” deyip duruyorum.
