İnsanların düşüncelerini şekillendirdiği ve tarihi etkilediği düşünülen eserler www.bbc.com tarafından derlendi. İşte binlerce yıl öncesine dayanan destanlardan modern romanlara kadar kuşakların düşünce tarzını etkileyen muhteşem eserler… 

Dünyayı şekillendiren hikâyeler

Binlerce yıl öncesine dayanan destanlardan modern romanlara kadar dünyanın değişmesine vesile olan ve kuşakların düşünce tarzını etkileyen eserler…

Büyük İskender genç yaştan itibaren Makedonya’nın kralı olmak üzere yetiştirilmişti. Yunanistan’ın kuzeyindeki bu küçük krallık başta Pers İmparatorluğu olmak üzere, komşularıyla sürekli savaş halindeydi. Bu nedenle savaşta ordusuna önderlik etmeyi erkenden öğrenmesi gerekiyordu.

Babası öldürüldüğünde İskender tahta geçti. Krallığın güvenliğini sağlamanın yanı sıra Pers İmparatorluğu’nu yenilgiye uğrattı, Mısır’dan Hindistan’a kadar yayılan toprakları ele geçirdi.

İskender’in elinde başka bir silahı daha vardı: Homeros’un İlyada’sı. Öğretmeni Aristoteles’in yardımıyla bu destanı ayrıntılı bir şekilde incelemişti. Seferlerine başladığında, hiçbir askeri önemi olmasa da destanda adı geçen Truva’da durmuş, oradaki sahneleri gözünde canlandırmıştı. Seferleri boyunca İlyada kitabıyla uyumuştu.

Homeros’un destanı, edebi öneminin yanı sıra, etkisi antik Yunanistan’ın kütüphanelerini ve kamp ateşlerinin çok ötesine geçen bir eser oldu. Bu eserde Yunan kültürünün düşünme ve yaşam biçimi resmediliyordu.

İlyada destanı ile İskender arasında karşılıklı bir etkileşim olmuştu. Bu destandan ilham alan İskender, Yunancanın geniş bir alanda konuşulan bir dil olmasını sağlayarak İlyada’yı dünya edebiyatının bir parçası haline getirmiş oldu. İskender’den sonraki hükümdarlar, İskenderiye ve Bergama’da kurdukları büyük kütüphanelerle Homer’in eserinin geleceğe aktarılmasını sağladı.

Hikayelerin öneminin ve etkisinin bir kitabın sayfalarının dışına taşmasına iyi bir örnektir bu. Yunan filozofu Eflatun (Plato)’ya göre, sanat insana sadece zevk vermemeli, aynı zamanda yasalara ve insan hayatına faydalı olmalı.

İlyada benzeri diğer eserlere Mezopotamya bölgesinden Gılgamış Destanı, Amerika’dan ise Mayaların Popol Vuh hikayesi gösterilebilir. Bu destanlar, nereden geliyoruz ve biz kimiz gibi sorular açısından tüm kültürlere referans oldu.

Çin edebiyatı ise Şarkılar Kitabı adıyla bilinen şiirlere dayanıyordu. Şiir yazmak ve okumak sadece şairlerin işi değildi. İmparatorluk idaresinde önemli bir mevkiye gelmek için sınava tabi tutulan insanlara şiir alanından ayrıntılı sorular soruluyordu.

Şarkılar Kitabı, şiiri Doğu Asya’da en önemli edebiyat tarzı haline getirdi. Dünya edebiyatının ilk önemli romanları şiirin etkisi altındaydı. 11. yüzyılın başlarında yazar Murasaki Şikibu Japon edebiyatının başyapıtlarından biri olacak olan ve dünyanın ilk romanı kabul edilen Genji’nin Hikayesi’ni yazmadan önce Çince öğrenmiş ve 1000 sayfayı aşkın kitabında 800 şiire yer vermişti.

Dünyada okur-yazar insan sayısının artması, kağıt ve matbaa gibi yeni buluşlar, yazılı hikayenin etkisinin artmasına neden oldu.

Araplar Çinlilerden kağıt yapımını öğrenmiş, daha önce sözlü olarak aktarılan hikayeler yazılı hale getirilerek Bin Bir Gece Masalları gibi eserler ortaya çıkmıştı.

Eski destansı hikayeler ve şiirlerden daha çeşitli olan bu masallar hem eğitim hem de eğlence işlevi görüyordu. Bin Bir Gece Masalları’nda, anlatıcı Şehrazat’ın, her kadınla bir gece yattıktan sonra kafasını uçuran Pers şahlar şahı Şehriyar’ı bu masallarla erdemli ve iyi kalpli bir insan haline getirmesinin hikayesi anlatılıyordu.

Şiir, masal ve destanlar daha sonraki edebiyat tarihine de damgasını vurdu. 13. yüzyıl İtalyan şairi Dante Alighieri, İlahi Komedya adlı eserinde Hristiyan inanca göre Cehennem, Araf ve Cenneti tarif ederken epik şiir formunu kullandı.

Üstelik Latince değil, Toskana bölgesinde konuşulan bir lehçede yazmıştı eseri. Böylece bugün İtalyanca olarak bildiğimiz dil yaygınlaştı. Edebiyatın dil üzerindeki etkisine iyi bir örnektir bu.

Bu alandaki en büyük değişim, Johannes Gutenberg’in Çin’deki teknikleri geliştirerek kuzey Avrupa’da matbaayı kurması sonucu oldu. Bu sayede kitaplar kitlelere ulaştı. Edebiyat açısından bu döneme roman damga vurdu ve kadınlar yeni bir okuyucu kitlesi olarak ortaya çıktı, modern toplumun sorunlarıyla ilgilenmeye başladı.

Mary Shelley’nin Frankenstein’ı ile bilim-kurguya adım atılarak bilimin ütopik vaatleri ile yıkıcı potansiyeli arasındaki çelişkilere yer verilmeye başlandı. George Orwell’in 1984’ü ile Margaret Atwood’un Damızlık Kızın Öyküsü adlı eserleri bu geleneği sürdüren modern örneklerdir.

Roman ayrıca yeni bağımsızlığını kazanan ülkeler açısından da bu mücadelelerinde etkili oldu. 1960’ların Latin Amerika’sında Gabriel Garcia Marquez Yüzyıllık Yalnızlık ile kıtasının birkaç kuşağına hitap ediyordu. Siyasi bağımsızlık kültürel bağımsızlığı gerektiriyordu ve romanlar bunun için iyi bir araçtı.

Geniş kitlelerin okur-yazar olması bu ve diğer yazarların işine yarasa da, matbaa edebiyatın kontrol ve sansürünü de kolaylaştırdı. Totaliter rejime sahip ülkelerde sansürden kaçınmak için yeraltı matbaaları geliştirildi.

Bugün yazı teknolojisinde yeni bir devrim döneminden geçiyoruz. İnternet okuma ve yazma biçimimizi, edebiyatın yayılmasını ve kimlerin buna erişimi olacağını belirliyor. Yazı dünyasının yeniden büyük bir dönüşüm geçireceği bir dönemin başındayız.

Kaynak:  www.bbc.com

Yazar:  Martin Puchner 

Antoine de Saint-Exupery’nin dediği gibi “Mükemmellik eklenecek bir şey kalmadığında değil, çıkartılacak bir şey kalmadığında elde edilir.”  Temel Aksoy, Coco Chanel’in “küçük siyah elbise’’ tasarımından ilham alınarak nasıl strateji oluşturulması gerektiğini paylaşıyor. Şirketlerin tasarladıkları stratejilerin kullanışlı, yalın ve zamana dayanıklı olması gerektiğini anlatıyor.

Strateji Küçük Siyah Elbise Gibi Olmalıdır

Coco Chanel, 1926 yılında Paris’te ev temizliği yapan kadınların giysilerinden esinlenerek siyah bir elbise tasarladı.  Bu “küçük siyah elbise” 20.Yüzyılın moda ikonu oldu.

Chanel’in kullandığı jarse kumaş ne penye gibi yumuşak ve vücudu sarıp giyen kadını ucuz gösteren ne o dönemde yaygın olarak kullanılan sert kumaşlar gibi kaskatıydı. Kadınlar yüksek topuklu ayakkabı ve inci kolyelerle “küçük siyah elbiseyi” davetlerde giydikleri gibi düz ayakkabılar ve bir eşarpla gündüz de giyebiliyorlardı. Siyah rengin ve jarse kumaşın modası geçmiyor, kadınlar bir kere satın aldıktan sonra elbiseyi uzun yıllar kullanıyorlardı. 

Virginia Üniversitesi Darden School profesörü Jeanne Liedtka, strateji yapanların Coco Chanel’in bu ikonik elbise tasarımından ilham almaları gerektiğini söyler.  

Strateji insanlar ve şirketlerin hedeflerine ulaşmak için seçtikleri yöntemdir. Her yöntem gibi strateji de kullanışlı olduğu ölçüde değerlidir. “Küçük siyah elbisenin” bir gece davetinde abiye, bir akşamüstü gezmesinde kadını rahat ettirmesi gibi şirketlerin sahiplendikleri stratejiler de değişen koşullarda amaca hizmet edebilmelidir. 

Ayrıca stratejinin sade ve yalın olması gerekir. Bugün çoğu şirketin web sitelerine ve toplantı odalarının duvarlarına yazdığı stratejileri anlamak mümkün değildir. Hatta bunları tasarlayıp yazanlar bile ne demek istediklerini günlük dilde anlatamazlar. Çünkü kullandıkları stratejiler çok karışık, çok karmaşık, çok dolaylıdır. Oysa mükemmel olan her strateji sade ve yalındır. Antoine de Saint-Exupery’nin dediği gibi “Mükemmellik eklenecek bir şey kalmadığında değil, çıkartılacak bir şey kalmadığında elde edilir.” Coco Chanel’in “küçük siyah elbisesinden” çıkartılacak hiçbir parça hiçbir ayrıntı hiçbir dantel yoktur. Zarafeti saf, sade ve yalın olmasından gelir.    

Son olarak stratejinin zamana dayanıklı olması gerekir. Strateji değiştirilmez diye bir kural yoktur elbette ama iyi strateji zamana dayanıklı olandır. Eğer bir şirketin benimsediği strateji moda olan bir akımdan etkilenirse kısa zamanda demode olur. Amazon’un kurucusu Jeff Bezos “Başarılı ve sürdürülebilir bir iş kurmak istiyorsanız kendinize sormanız gereken soru gelecek yıllarda nelerin değişeceği değil, nelerin değişmeyeceği sorusudur. Değişmeyecek olanları tespit edin ve bütün enerjinizi ve çabanızı bunlara yoğunlaştırın.” der. Coco Chanel’in “küçük siyah elbisesi” zamana dayanıklı olduğu için ikonik bir tasarım olmuştur.

Coco Chanel’in 1926’da tasarladığı “küçük siyah elbise” bugün hala kadınların girdikleri farklı ortamda insanları etkilemek, kendi kimliklerini yansıtmak ama aynı zamanda rahat etmek için kullandıkları; kolay yıpranmayan, modası hiç geçmeyen bir elbise. Üstelik çok zarif.

Şirketlerin tasarladıkları stratejilerin de “küçük siyah elbise” gibi kullanışlı, yalın ve zamana dayanıklı olması gerekir.

Kaynak: www.temelaksoy.com

Yazar: Temel Aksoy

Anne-bebek arasındaki bağlanma şekli, yetişkinlik döneminde kurduğumuz ilişkilerle benzerlik gösterir. İş hayatımızı, dostluklarımızı, arkadaşlıklarımızı nasıl yaşayacağımız konusunda da ciddi bir model oluşturur. Peki, hayatımızı doğrudan etkileyen bu konu hakkında ne kadar bilgi sahibiyiz?

Bağlanma Türleri

Çocuklukta ve yetişkinlikte yakın ilişkileri anlamlandırmaya yönelik geliştirilen teoriler arasında belki de en çok etki bırakan ve hakkında en çok bilimsel kanıt bulunan teori Bağlanma Teorisi’dir1. Bu teori öncelikle çocukların ebeveynleriyle olan ilişkilerini anlamlandırmak için ortaya atılmış olsa da, sonraki yıllarda yetişkinlerin ilişkilerini incelemekte de sıklıkla kullanılmıştır2. Bağlanma teorisinin özünde insanların güven, huzur, sevgi gibi ihtiyaçlarını bir başkasından (çocuklukta ebeveyn, yetişkinlikte genelde romantik partner) sağlama ihtiyacı yatar. Bu teoriye göre erken çocukluk döneminde ebeveynlerimizle yaşadığımız deneyimler, ileride yakın olduğumuz insanlardan beklentilerimizi oluşturmamıza yardımcı olmaktadır. Bu beklentiler üzerinden yaşadığımız hayatımızda genelde beklentilerimizi karşılayan insanlarla birlikte oluyor ve sonuç olarak ebeveynlerimizle kurduğumuz ilişkilere benzer deneyimler yaşıyoruz.

Bağlanma Teorisi ortaya atıldıktan kısa bir süre sonra Mary Ainsworth 12 aylık çocuklarla yaptığı deneylerde çocukların genelde 3 farklı bağlanma türü olduğunu ortaya çıkarmaktadır3. Bunlar sırasıyla güvenli, kaygılı-kararsız ve kaçınmacı bağlanma türleridir: Güvenli bir bağlanma türüne sahip çocuklar ebeveynlerinden ayrıldıklarında sıkıntı yaşasalar da tekrar bir araya geldiklerinde çabucak sakinleşip, normale dönüyorlar. Bu çocuklar ebeveynlerinin varlığında kendilerini güvende hissedip bağımsızca etrafı anlamaya ve oyun oynamaya yöneliyorlar. Çocukların %67’sinin bu kategoride olduğu düşünülmektedir. Kaygılı-kararsız şekilde bağlanan çocuklar ise ebeveynleri yanlarındayken bile huzursuzlar. Yaşadıkları güvensizlik duygusundan dolayı güvenli bağlanan çocuklar gibi huzurlu bir şekilde etrafı anlamak ya da oyun oynamak gibi aktivitelerde bulunamamaktadırlar. Ebeveynlerinden ayrıldıklarında sıkıntı yaşıyorlar ve ebeveynleri geri döndüğünde dahi kolayca yatışmıyorlar, ebeveynlerine duydukları kızgınlık geçmediği gözlemlenmiştir. Çocukların %12’sinin bu kategoride olduğu düşünülmektedir. Son olarak kaçınmacı bağlanma türündeki çocuklar ebeveynlerinden tamamen kaçınacak şekilde davranıyorlar. Aynı odadayken onlarla çok fazla ilişki kurmuyorlar, ayrıldıklarında ağlamıyorlar, bir araya geldiklerinde de ebeveynle bir temas kurmaya çalışmıyorlar. Çocukların %21’inin de bu kategoride olduğu düşünülmektedir.

Bilim insanları yetişkinlerde bağlanmayı, kategorilere ayırmaktansa düzlem üzerinde incelemenin daha uygun olduğunu düşünüyorlar; çünkü hiçbir insan tam olarak bir kategoriye uymamaktadır4. Bağlanma düzleminde iki eksen bulunmaktadır: bağlanma kaygısı ve bağlanma kaçınması. Bağlanma kaygısı kişinin ilişkisine dair duyduğu kaygılarla ilgiliyken, bağlanma kaçınması kişinin bir ilişki kurmaktan ne kadar kaçındığını ölçer. Bu eksenler kullanılarak kategoriler oluşturmak da mümkündür. Buna göre eğer kişi düşük bağlanma kaygısına ve düşük bağlanma kaçınmasına sahipse, bu kişi düzlemin güvenli bölgesinde bulunmaktadır. Güvenli bölgede olmak kişinin başkalarıyla yakınlık kurmaktan rahatsız olmadığını, kendini bir başkasıyla güvende hissedebildiğini ve bir başkasından destek almaktan kaçınmadığını işaret eder. Bu kişi ilişkilerinde genel olarak bir güven ve bağlılık problemi yaşamamaktadır. Kişi eğer yüksek bağlanma kaygısına ve düşük bağlanma kaçınmasına sahipse, bu kişi de kaygılı bölgede yer almaktadır. Bu özelliğe sahip insanlar karşılarındaki insana fazlaca yakınlık gösterir ve sürekli bir terkedilme korkusu yaşar. Düşük bağlanma kaygısı, yüksek bağlanma kaçınması kişiyi kaçınmacı bölgeye yerleştirirken, hem yüksek bağlanma kaygısı hem de yüksek bağlanma kaçınması korkulu-kaçınmacı bölgeye denk gelmektedir. Kaçınmacı bölgedeki insanlar duygusal olarak başkalarına yaslanmaktan hoşlanmamakta, sadece kendilerine güvenmektedirler. Yakınlık duygusu onları geren ve rahatsız eden bir duygudur. Korkulu-kaçınmacı bölgedeki insanlar ise bir yandan yakınlık kurmak isterken diğer yandan başkasına güvenmekten korktukları için samimi ilişkiler kurmakta güçlük çekerler. Bu bölgeleri daha iyi anlamak için aşağıdaki şekli inceleyebilirsiniz.

Bağlanma düzlemi

Bağlanma türleri temellerinde yatan bilişsel, duygusal ve davranışsal bileşenler incelenerek daha iyi anlaşılabilir5. Bilişsel düzeyde güvenli bağlanma türüne sahip kişiler diğer insanlara güvenme konusunda daha olumludurlar. Diğer insanların yakınlık beklentilerini karşılayabileceklerine inanırlar. Diğer bağlanma türleri bu konuda genel olarak olumsuzdur. Diğer insanlara güvenemeyeceklerini düşünürler. Duygusal düzeyde, güvenli bağlanan kişiler her zaman arkalarını kollayacak ve ihtiyaç duyduklarında danışabilecek birileri olduğunun farkındadır ve sosyal ilişkilerinde kendilerini güvenli ve rahat hissederler. Bu nedenle de hayatı normal temposunda yaşamak ve sosyalleşmek bu kişiler için daha kolaydır. Bağlanma kaygısı yüksek olan kişiler ise ilişkilerine dair daimi bir korku ve kaygı hissi taşırlar; diğer insanların onlara ihtiyaç anında destek vermeyeceği konusunda endişelenirler. Bağlanma kaçınması yüksek olan insanlar ise kaçınma ve öfke gibi negatif duygular taşırlar. Bu kişiler diğer insanlarla olan ilişkilerini sınırlamaktadırlar ve diğer insanların yanındayken kendilerini rahatsız hissetme eğilimindedirler. Davranışsal düzeye bakıldığında, güvenli bağlanan kişiler bir sorunları olduğunda yakınlarıyla sağlıklı iletişim kurarlar ve onlardan destek alırlar. Bağlanma kaygısı yüksek olanlar ise stres sinyalleri yayarlar ve bunların başkaları tarafından anlaşılmasını beklerler. Sürekli ilgi talep ederler ve öfke gösterirler. Bağlanma kaçınması yüksek olan kişiler ise diğer kişilerden hiçbir zaman bir şey beklemez ve talep etmez, kendilerini geri çekerler.

Bağlanma türleri, insanların yakın ilişkilerinde iki önemli faktörü oldukça etkilemektedir: Bağlılık ve yakınlık. Güvenli bağlanan insanlar ilişkilerinde sağlıklı ve rahat bir şekilde bağlılık ve yakınlık geliştirirken, kaygılı bağlananlar ise ilişkinin yeterince olgunlaşmasına zaman vermeden fazlaca samimiyet ve bağlılık kurmaya çalışır ve diğer insanlarla gereğinden fazla bilgiyi çok kısa sürede paylaşma eğilimi gösterirler. Kaçınmacı bağlananlar ise ilişkide bağlılık kurma konusunda oldukça isteksizdirler ve insanlarla aralarına mesafe koyarak paylaşım yapmaktan kaçınırlar.

Bağlanma türlerimiz hayatımızın birçok alanında, ama en önemlisi yakın ilişkilerimizde, çok önemli bir rol oynarlar. Bu da gösteriyor ki erken dönemde edinilen deneyimler, hayatımız boyunca ilişkilerimizde bizi etkileyebilir. Fakat elbette kişinin sahip olduğu bağlanma türü – kolay olmasa da – değişebilir/değiştirilebilir. Bağlanma teorisi ve bağlanma türleri ile ilgili ilerleyen günlerde başka yazılarla da karşınızda olacağız.

Takipte kalın.

Kaynak:  www.yakiniliskiler.com

Yazan: Berk Bilmez

Düzenleyen: Gizem Sürenkök