Ancak önemli olan kişinin kendine uygun en iyi işi bulup, mutlu olması. Üniversite diploması peşinde koşmadan, meslek eğitimiyle de iyi bir iş bulunabilir. Aslında bu konuda Türkiye’de kıpırtılar başladı. Ama yetmez… Toplumun tüm kesimleri artık meslek eğitiminin öneminin farkına varılmalı. Çünkü geçerli ve saygın tek diploma, üniversite diploması değildir.

Meslek eğitiminin çoğu zaman göz ardı edildiği ya da tercih edilmediği Türkiye’de çoğu kişi için meslek sahibi olabilmenin tek yolu üniversite eğitimi. Üniversiteye giden yolun bir anlamda kapısını açan Yükseköğretime Geçiş Sınavı’na her yıl binlerce genç katılıyor. ÖSYM’nin düzenlediği ne kapsamlı sınavlardan olan Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS), gelecek hafta Pazar günü yapılacak. Lisans Yerleştirme Sınavları (LYS) ise 15-16 Haziran ve 22-23 Haziran’da düzenlenecek. Bu yıl YGS’ye girecek aday sayısı 1.900.000’lere yaklaştı.

Çok pişmanım!

Sonay, geçen yıl sınava giren adaylardan. Bu yıl Karadeniz Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği’nde okuyor. Bir sitenin “YGS tarihi belirlendi” haberine yorum yapıp içini dökmüş: “Sorun bana ki pişman mısın? Evet pişmanım” diyor. YGS’ye girecek heyecan içindeki genç arkadaşlarına sesleniyor: “Sakın ola kendinizi kasmayın. Bizim başımızda bir bilgili yoktu. Kimse bizi bilgilendirmedi. Tabiri caizse eşşek gibi çalışıp ygs ve lys’de iyi puan alıp ktü makine mühendisliğindeyim. sorun bana ki pişman mısın evet cok pişmanım. Çünkü sınıfımdaki çoğu kişi dikey geçişle gelmiş. Bir tek ben lys ile kazanmışım. Adam yerine konulmaz 2 yıllık bölümler fakat emin olun ki 2 yıllığı okumak her zaman daha kolaydır ve de dgs sınavı öss sınavının yanında cok kolay kalıyor. okuyun 2 yıllık sonra dgs ile geçin 4 yıllığa. Kasmayın kendinizi. Sonuçta 4 yıl okuduktan sonra ikinizin de diplomasında aynı şey yazacak. Daha az stresle daha iyi yerlere gelirsiniz.”

Geleceğin makine mühendisi Sonay, bugünkü üniversite eğitim sisteminin gerçeklerinden birini tecrübe etmiş. Belki de bileğinin hakkıyla geldiği bu okulda kendini çok da iyi hissetmeyecek, belki de bölümünü bitiremeyecek… Oysa tek istediği, bir meslek sahibi olup, iş bulmak ve işini hakkıyla yaparak haysiyetiyle para kazanmak.

2 yıllık mı 4 yıllık mı?

Aslında Sonay, bir anlamda Türkiye’deki iki yıllık meslek yüksek okulu ile dört yıllıklar arasındaki çekişmeyi de gözler önüne seriyor. Çoğu gencin dört yıllık bölümü tutturamayınca meslek yüksek okullarına yöneldiği, iki yıllık okulun genelde üç yılda bitirildiği gerçek.

Sakarya Üniversitesi’nden Yardımcı Doç. Dr. Mustafa Kemal Cerrahoğlu’nun yaptığı araştırma da bu durumu gözler önüne seriyor. Cerrahoğlu’nun belirtiğine göre, Türkiye’deki 650’den fazla Meslek Yüksek Okulları’nda (MYO) bugün 700 bin öğrenci okuyor. MYO’lardaki eğitim üzerine Sakarya örneğinden yola çıkararak yapılan araştırma için Sakarya Üniversitesi’ne bağlı Sakarya MYO, Sapanca MYO, Akyazı MYO, Hendek MYO, Karasu MYO ve Geyve MYO öğrencilerinden toplam 1.150 öğrenci ve 18 işyeriyle anket yapılmış. Anketlerde Sakarya’da sınırları içinde bulunan MYO’lardaki başarısızlığın nedenleri, MYO’u niçin tercih ettiği, İşletmelerde çalışan MYO mezunlarının durumu, ayrıca da işverenlerin MYO mezunları hakkındaki düşünceleri sorulmuş.

Değerlendirmeye alınan öğrencilerin yüzde 85’i, meslek lisesi mezunu olup sınavsız geçiş hakkını kullanarak MYO’lara kayıt yaptıran öğrencilerden oluşmuş. Tercih sebepleri sorulduğunda yüzde 70’i, ailenin isteği ve sınavsız geçişin büyük avantaj olduğunu belirterek bu avantajdan dolayı meslek liselerinde fazla ders çalışılmasına gerek olmadığını söylemiş. Tercih sebeplerine verdikleri diğer yanıtlar ise şöyle sıralanmış:

Yüzde 45’i kısa yoldan işyeri açma, yüzde 82’si devlet kurumlarında teknik eleman olarak çalışmak, yüzde 70’i büyük ölçekli bir işletmede çalışmak, yüzde 18’i kendi işinde ve ailesine ait işletmelerde çalışarak lisan eğitimine devam etmek, yüzde 75’i daha iyi para kazanmak, yüzde 65’i herhangi bir işletmede yönetici olmak ve saygınlık kazanmak, yüzde 72’si alanıyla ilgili herhangi bir lisans programına geçmek.

Çalışmanın mezunlar boyutu incelendiğinde ise Sakarya’daki işletmelerde çalışan mezunların yüzde 5’inin yönetici, yüzde 3’ünün işveren, yüzde 12’si işyerlerinde büro elamanı, yüzde 20’sinin müteahhit elemanı, yüzde 18’inin geçici işçi ve kadrolu elaman, yüzde 15’i formen veya ustabaşı olarak çalıştığı ortaya çıkmış. Ayrıca Sakarya’daki MYO mezunlarının ortalama yüzde 17’sinin işletmelerin çeşitli kademelerinde çalıştığı anlaşılmış.

Öte yandan yapılan araştırmayla işverenlere göre mezunların sanayicinin ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olmadığı da ortaya çıkmış. Dolayısıyla mezunların büyük çoğunluğu işsiz veya alanları dışında başka işlerde çalışıyor. Aynı işverenler öğrencilerin 80’inin fazla ücret talep ettiğini, yüzde 75’inin ise verilen ücreti az bulduğunu ifade etmiş.

Yeter ki üniversite okusun!

Gençler, meslek seçerken ebebeynlerin etkisi altında kalıyor. Sakaryalı MYO öğrencilerinin yüzde 70’i ailesinin isteğiyle MYO’yı tercih etmiş. Çünkü genç, bazen üniversite eğitimi almak istemiyor ya da başka dalda eğitim görmek istiyor olabiliyor. Aslında aile de çocuğuna  meslek eğitimi aldırmanın daha önemli olduğu kanısına sahip, fakat sosyal etkiler nedeniyle eğer çocuğu üniversite eğitimi görürse daha iyi bir iş bulacağına inanıyor. Ya da başka nedenlerden dolayı aslında genç, toplumda çok da ihtiyaç olmayan bir mesleğe yönelik eğitim almaya zorlanıyor.

Ayda kaç para kazanırım?

Tercih Danışmanı Serhat Butur, üniversite tercih dönemlerinde ailelerin çocuklara yaklaşımından etkinin gözlemlendiğini söylüyor. Doğuş Üniversitesi’nde doktora yapan Butur, İstanbul ve Anadolu’daki birçok lise ve merkezlerde “Üniversite Seçiminde Aile ve Öğrenci”, “Üniversiteye ilk adımda Motivasyon, Sınav Stresi ve Kaygı” ve “LYS, YGS Nedir? Seçmek İstediğim Bölüm” başlıklı verdiği seminerlerden gözlemlerini anlatıyor:

“Birçok ailede üniversite seçimlerinde masamıza geldiklerinde en önde kendileri çocukların ise bir arkada oturtulduğuna şahit oluyoruz. Aileler çocuklarının hemen işe girebileceği, çok para kazanabileceği işlerde çalışmasını, mavi yakalı değil beyaz yakalı olmalarını istiyorlar. Ya da gençlere komşu veya akrabada her hangi bir meslekte çok para kazanan biri varsa onu örnek gösterip aynı işi yapmaları bekleniyor. Bu dönemde öğrencinin en çok sorduğu soru, bu meslekler bana uygun mu yerine, “Ayda kaç para kazanırım?” oluyor. Bu nedenle lise öğrencileri diğer meslek gruplarını ve bu meslekteki kariyer imkanları araştırmaktansa aile içi konuşmalarla kendine uygun olup olmadığını düşünmeden bir bölüme atlıyor ve sonunda da o işi yapmıyor.”

Ama ebeveynine rağmen kendi doğrusunu bulanlar da var.

Üniversiteyi tercih etmedi

Can Kurdi, onlardan biri. Ailesinin konsoloslukta çalışma telkinlerine karşılık kendi kariyer yolculuğuna çıkmış. Liseden sonra büyük bir GSM şirketinin çağrı merkezinde çalışmaya başlamış. Buradaki başarılı performansına, küçük yaşlardan bu yana gelen bilgisayar ve yazılım düşkünlüğü birleşince, sistemdeki bir açığı tespit eden bir e-postasıyla yöneticilerinin dikkatini çekmiş. Yöneticileri, ‘Roaming Expert’te uluslararası çağrı kalitesini artırımı için rapor hazırlamasını istemesi ve hazırladığı raporun beğenilmesiyle Can, kendini şirketin roaming expert departmanında bulmuş. Can, kısacık kariyer yolcuğulunda merak, yaratıcılık ve yabancı dilin kendisine klavuzluk yaptığını, önünü açtığını söylüyor. Şimdi Can, Almanya’daki bir GSM şirketinin aynı departmanı için teklif aldı ve bir iki aya kadar gideceğini söylüyor. “Gitmemdeki en büyük neden ise yeni keşifler ve yeni bir dil daha öğrenmek” diyor.

Telkinlere kulak asmadı

Başak Kılıç ise farklı bir örnek. Başak lise notlarının yüksek olması ve aynı zamanda deneme sınavlarından çıkan sonuçlarının yüksek olması sonucunda, çevresinden tıp ve sağlık alanlarından bir bölümü seçmesi yönünde telkinler alıyormuş. Ancak yapılan değerlemeler sonucunda Başak’ın aslında tam bir mühendis adayı olduğu ortaya çıkmış. Başak içindeki dinamiklerin farkındalığıyla Endüstri Mühendisliği bölümünü tercih etmiş.

Başak’ın tercih danışmanlığını yapan Serhat Butur, “Üniversite yıllarında Başak ile yaptığımız çalışmalar aslında Başak’ın tam olarak neler istediği ve oluşacak fırsatları ile ilgili bizlere fikirler verdi. Endüstri Mühendisliğinin yanında Bilişim Sistemleri Mühendisliğinden de çift anadal yaparak kariyeri için inanılmaz fırsatlar oluşturdu” diyor. Mezun olmadan işe başlayan Başak, şu an birkaç büyük bankanın veri madenciliği danışmanlığını yapıyor.

 

Gençler ismini bildiği meslekleri tercih ediyor

Gençlere üniversite tercihleri konusunda hizmet veren Destek Eğitim’in Kariyer ve Öğrenci Danışmanı Özlem Arslan Tamimi, çeşitli il ve okullarda verdikleri seminerlerden yola çıkarak liselilerin en çok ismi bilinen meslek gruplarına yöneldiğini söylüyor. Tamimi’ye göre liseliler en çok tıp, moleküler biyoloji ve genetik, hemşirelik, anestezi, fizyoterapi, hukuk, PDR (psikolojik danışmanlı ve rehberlik), psikoloji, okul öncesi öğretmenliği, dış ticaret, lojistik, bilgisayar mühendisliği, elektrik-elektronik mühendisliği, endüstri mühendisliği, mimarlık mesleklerini tercih ediyor. Liselilerin pek tercih etmediği meslekleri ise çevre mühendisliği, fizik, kimya, biyoloji, matematik, işletme, kimya mühendisliği, peyzaj mimarlığı ve istatistik şeklinde sıralıyor.

Kendi teknik çalışanını eğiten şirketlerden bazıları

– Carrefour, İŞKUR ve İstanbul Aydın Üniversitesi ile birlikte “Et ve Et Ürünleri İşletmeciliği” ve “Ekmek Ustası” sertifika programları uyguluyor.

-Baymak İŞKUR ile birlikte “Gözaltı kaynakçılığı”, “Makine Montaj Elemanı” eğitimleri veriyor.

– Gedik Holding, Gedik Üniversitesi işbirliğiyle kaynakçılığın gelişimi konusunda eğitimler veriyor, “Kaynakçılık Beceri Yarışması” düzenliyor.

-Alfemo Mobilya ve İŞKUR Torbalı Şube Müdürlüğü işbirliğiyle 3. Mobilya Döşeme Teknikerliği Kursu düzenliyor.  Kurs 1 Nisan’da başlayacak.

-Belediyeler de meslek eğitimi veriyor. Örneğin Küçükçekmece Belediyesi. Halk Eğitim ve belediye onaylı sıcak-soğuk mutfak kurslarını bitirip sertifika alanlar, kendi alanlarına yönelik işlerde çalışırken sertifikalı oldukları için öncelik tanınabiliyor. Küçükçekmece Belediye Başkanı Aziz Yeniay, “Özellikle sıcak-soğuk mutfak kurslarımızdan belge alanlar gıda ve yiyecek sektöründe iş bulmakta zorlanmıyor” diyor.

-Türk Telekom ve İŞKUR Genel Müdürlüğü işbirliğiyle 946 gence eğitim verilecek. İŞKUR’un İşbaşı Eğitim Programları kapsamındaki “Stajyer Eğitim Projesi” ile iletişim sektörünün kalifiye eleman ihtiyacı karşılanacak. Eğitilecek gençlerden 473’ü, Ağustos 2013’ten itibaren Türk Telekom’da tekniker olarak istihdam edilecek. Diğer katılımcılar ise sektörde iş bulma şanslarını artıracaklar.

Meslek Lisesi Memleket Meselesi

Koç Holding, Milli Eğitim Bakanlığı ve Vehbi Koç Vakfı işbirliğiyle 2006’da başlayan “Meslek Lisesi Memleket Meselesi” Projesi ile mesleki teknik eğitimin önemi konusunda toplumun her kesiminde farkındalık yaratmayı amaçlıyor. 81 ilde 264 okulda 8.000’den fazla öğrenciye burs ve staj imkanı sağlanan proje kapsamında, 76 ilde 20 Koç Topluluğu Şirketi’ndeki 550 gönüllü, öğrencilere koçluk yaptı. Staj talebinde bulunan öğrencilerin yüzde 80’ine staj imkanı sağlandı. Proje, ayrıca bursiyerleri mesleki eğitimine devam için de teşvik ediyor. Projenin burs, müfredat, laboratuvar, staj, kişisel ve mesleki gelişim ve istihdam gibi bileşenlerden “Okul İşletme İşbirliği Modeli” oluşturulmuş. Model kapsamında mesleki eğitimin güncel teknolojilere uygun şekilde verilebilmesi için Koç Topluluğu şirketlerinden Arçelik, Fiat, Ford Otosan, Tüpraş ve TürkTraktör tarafından 28 laboratuvar kuruldu. Yine aynı kapsamda 300’ün üzerinde öğretmene hizmet içi eğitim sağlandı. Bu sayede proje okulları öğrencilerine daha nitelikli bir eğitim ve daha geniş olanaklar sunabiliyor. Proje ile kamuoyunda meslek lisesi algısının olumlu yönde değişmesine ve 2006-2010 yılları arasında meslek liselerindeki öğrenci sayısında yüzde 68 artmasına katkı sağlandığı belirtiliyor.

Kayseri Organize eğitim merkezi kurdu

Sanayici, kalifiye çalışan bulamıyor. Özellikle organize sanayi bölgelerindekiler. Kayseri Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Ahmet Hasyüncü, yeteri kadar vasıflı eleman  bulamamaktan yakınıyor. Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde mobilya ve metal sanayi ağırlıklı 900 şirket bulunuyor. Ahmet Hasyüncü, 60 bin kişinin çalıştığı bölgede en çok döşemeci ve kaynakçı bulmakta güçlük çektiklerini anlatıyor. Bu yıl eğitime açılan Organize Sanayi Sürekli Eğitim Merkezi’nde organize sanayide ihtiyaç duyulan alanlarda çalışacak gençleri eğittiklerini söylüyor.

10 derslikli merkezde bu yıl 212 öğrencileri var. Döşemecilik ve metal işçiliği sınıflarının yanı sıra elektrikçi, elektronikçi ve tornacı sınıfları açmayı da planlıyorlar. Yılda yaklaşık 300 genç mezun etmeyi hedeflediklerini söyleyen Hasyüncü, “Mesleği olan işsiz kalmaz” diyor.